کد مطلب:48484 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

مفهوم آية شريف هفتم سورة هود كه ميفرمايد: و كانَ عَرشُهُ عَلَي المأِ، چيست؟

1. با توجه به بخش نخست آيه ميبينيم كه، سخن از چگونگي آفرينش آسمانها و زمين است.

2. دو واژه، در آية شريف به كار رفته است كه توضيح آنها، به فهم آن و ادامه پاسخ، كمك ميكند.

الف ـ عرش: عرش در لغت به معناي سقف يا چيز سقفدار است; نيز به تختهاي بلند، همانند تخت پادشاهان گذشته و به داربستهايي كه درختهاي مو و مانند آن را روي آن قرار ميدهند، عرش گفته ميشود. اين واژه، بعدها به معناي قدرت نيز به كار رفته است. همانگونه كه در زبان فارسي، واژة تخت، به همين معنا به كار ميرود; براي مثال زماني كه گفته ميشود فلاني بر تخت نشسته يا تختش فرو ريخت، كنايه از آن است كه به قدرت رسيده يا قدرتش از ميان رفته است. البته به اين نكته نيز بايد توجه داشت كه گاهي، كلمة عرش به معناي مجموع جهان هستي است، زيرا تخت قدرت خداوند، همة اين جهان را فرا ميگيرد.(تفسير نمونه، آيتالله مكارم شيرازي و ديگران، ج 9، ص 25 و 26، دارالكتب الاسلامية.)

ب ـ مأ: معناي متداول مأ، آب است، ولي گاهي هر شيء مايع نيز مأ گفته ميشود، مانند فلزات مايع و غيره.(همان، ص 26.)

3. در توضيح بخشي از آية شريف كه در پرسش آمده، يادآوري چند نكته ضروري است:

الف ـ در آيات ديگر نيز مشابه همين آيه مطرح شده است، مانند: حم سجده، 12; انبيأ، 30 و... .

ب ـ پيوند آية فوق با آيات مشابه ديگر از يك سو، و نيز با توجه به آنچه در توضيح دو واژة عرش و مأ گفته شد، اين نكته فهميده ميشود كه در آغاز آفرينش، جهان به صورت مواد مُذاب يا گازهاي بسيار فشرده و مايعگونه بود; آنگاه در اين تودة آبگونه، حركات شديد و انفجارهاي بزرگي رُخ داد و قسمتهايي از سطح آن، پي در پي به خارج پرتاب شده، پيوستگي مزبور، به جدايي گراييد، سپس ستارگان و سيّارات، يكي پس از ديگري پديد آمدند; از اين رو، جهان هستي و پاية تخت قدرت خداوند، نخست، بر اين مادة عظيم آبگونه قرار داشت.(همان.)

ج ـ از آية شريف مزبور و آيات مشابه آن، به دست ميآيد كه آفرينش آسمانها و زمين با شكل فعلي خود، از نيستي پديد نيامده، بلكه سابقة وجود آنها مادهاي متراكم و گرد هم آمدهاي بوده كه خداوند، اجزاي آن را از هم جدا نموده، در دو مقطع زماني، به صورت زمين درآورده است. آسمان نيز، به صورت دود يا بخار بود كه خداوند آن را از هم باز نموده و در دو مقطع زماني، به صورت آسمان درآورده است.(تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ج 10، ص 154، دارالكتب الاسلامية.)

د ـ نيز از آية شريف، چنين استفاده ميشود كه اين موجودات زنده كه ما ميبينيم، همه از آب به وجود آمدهاند; از اين رو، مادة اولي حيات، از آب است.(همان.)

'û ـ مراد از خلق نيز كه در آيه آمده، همان گرد آوردن، جدا كردن و باز كردن اجزاي آسمان و زمين از ساير مواد مشابه و متراكمي است كه با آن مخلوط بوده است.(همان.)

و ـ برخي مفسّران، با اين برداشت كه عرش به معناي بنأ است، گفتهاند: عرش و آب، قبلاً موجود نبوده و اينگونه نبود كه خداوند، با جدا كردنِ ذرات متراكم آب و بخار، آسمانها و زمين را آفريده، بلكه، آسمانها و زمين را بر آب بنا نمود، چرا كه چنين بنايي به مراتب شگفتانگيزتر و پيچيدهتر است.(مجمعالبيان، طبرسي، ج 5، ص 245، مؤسسة اعلمي للمطبوعات.)